بررسی ویژگی‌های جامعه‌شناختی نمونه‌ی نوعی محصل علوم دینی در حوزه‌ی علمیه‌ی قم (طلاب دوره‌ی سطح)

بررسی جامعه‌شناختی بوروکراتیزاسیون حوزه علمیه قم با رویکرد وبری (فرآیندها، چالش‌ها و موانع)، سارا شریعتی، مهدی سلیمانیه، مجله‌ی علمی پژوهشی مطالعات اجتماعی ایران، دوره هفتم، شماره ۱، بهار ۹۲، قابل دسترسی در:

http://www.isa.org.ir/magazine-article/۵۹۰۰

 

 چکیده: اگر بخواهیم در کوتاه‌ترین جمله‌ی ممکن، هسته‌ی مرکزی این پژوهش را توصیف کنیم، می‌توان گفت که این پژوهش در پی یافتن پاسخی جامعه‌شناختی برای این پرسش است: «از زندگی طلاب چه می‌دانیم؟» در این مسیر، سؤالات متعددی مطرح می‌شوند که غالباً حول محور ابعاد عینی، وضعیت زندگی روزمره و گرایش‌های ذهنی طلاب مورد بررسی سازمان یافته‌اند. هدف اصلی این پژوهش در گام نخست روشن‌کردن پرونده‌های مشخصی است که بتوان از خلال بررسی جامعه‌شناختی آن‌ها، ابعاد بیشتری از زندگی طلاب را شناخت، کلیشه‌ی واحد بودن نوع زیست اجتماعی طلاب را شکست و تکثر موجود در واقعیت زندگی آنان را تا حدی درک کرد. هدف دوم تولید فرضیات جامعه‌شناختی قابل دفاع و برخاسته از واقعیت زندگی طلاب دوره‌ی سطح حوزه‌ی علمیه‌ی قم است که بتواند راهنمای تحقیقات کمّی- تبیینی آتی در این حوزه قرار گیرد.

رویکرد روشی انجام این پژوهش، رویکرد کیفی است که در هر مرحله، از تکنیک‌های مختلف و متناسبی سود جسته‌است: در مرحله‌ی جمع‌آوری داده‌ها از سه تکنیک مصاحبه‌ی عمیق نیمه‌ساخت‌یافته، تکنیک مشاهده و مطالعه‌ی اسنادی و در مرحله‌ی تحلیل داده‌ها از دو روش اصلی گروندد تئوری و تیپولوژی (از نوع برساختی) استفاده‌شده‌است. نمونه‌ی این پژوهش، شامل نه نفر از طلاب دوره‌ی سطح مشغول به تحصیل در حوزه‌ی علمیه‌ی قم و دو نفر از اساتید و مدیران حوزه بوده‌اند.

در پایان این پژوهش و براساس داده‌های گردآوری شده از میدان تحقیق، دو تیپ اجتماعی متمایز طلاب برساخت شده و با عناوین «تیپ نوگرا» و «تیپ سنتی» نام‌گذاری شدند؛ این دو تیپ، علیرغم نقاط شباهت فراوان، در هفت متغیر شامل نوع انگیزه‌های طلبه‌شدن (شامل دو بُعد)، سن ازدواج، نوع ابزار تبلیغ دینی، نوع رابطه با تکنولوژی‌های ارتباطی نوین، نوع رابطه‌ی اجتماعی با همسر و دیدگاه درباره‌ی اشتغال همسر تمایز قابل توجهی داشتند.

کلیدواژه‌ها: طلاب، حوزه‌‌ علمیه‌ قم،بررسی جامعه‌شناختی، زیست روزمره، تیپولوژی، گروندد تئوری، پروژه بوروکراتیزاسیون حوزه، تیپ‌ نوگرا، تیپ سنتی، تیپ بوروکرات.

  مشاهده فایل چکیده