سیر تحول پایگاه اجتماعی مرجعیت شیعه در ایران در نیم‌سده‌ی اخیر

توضیحات
نوشته شده توسط کمال رضوی

http://www.icnc.ir/index.aspx?pid=289&metadataID=8851c91d-2100-4744-9546-c138b04d9817

 

چکیده: مرجعیت شیعه در ایران دارای پتانسیل و ظرفیت‌های متعددی در راه توسعه و ارتقای وضعیت اجتماعی ایران می‌باشد. در طی تاریخ معاصر در مقاطع متعدد، مرجعیت نقش‌های حساس و سرنوشت‌سازی ایفا کرده است. از دید برخی محققان، مرجعیت می‌تواند محملی برای طرح ایده‌های مترقی در جهت توسعه‌ی جامعه و تثبیت مولفه‌هایی نظیر قانون‌گرایی باشد. تکثر مرجعیت شیعه و ویژگی‌های انتخابی و طبیعی بودن آن، نیز از دید برخی محققان به عنوان خصلت‌هایی مثبت که می‌تواند در راستای دموکراتیک شدن هرچه بیشتر مناسبات اجتماعی و سیاسی قرار گیرد، تلقی شده است. این پژوهش متضمن بررسی سیر تحول پایگاه اجتماعی مرجعیت شیعه در ایران در نیم‌سده‌ی اخیر می‌باشد. روش پژوهش مبتنی بر دو محور «مطالعه‌ی اسناد و کتابخانه‌ای» و «مصاحبه با متخصصان» می‌باشد. در این پژوهش تلاش شده به عنوان یک گام مقدماتی، مفهوم مرجعیت به لحاظ جایگاه اجتماعی مورد واکاوی و بررسی قرار گیرد. چارچوب نظری این پژوهش متکی بر نظریه‌ی وبر و امیل بنویت در خصوص پایگاه اجتماعی می‌باشد. مفهوم پایگاه اجتماعی در سه وجه قدرت و نفوذ اجتماعی، ثروت، منزلت و طی ۳۰ شاخص در چهار دوره‌ی زمانی پژوهش مورد ارزیابی و واکاوی قرار گرفته است. ارزیابی‌های متخصصان و تحلیل داده‌های اسنادی از سیر پایگاه اجتماعی مرجعیت در نیم‌سده‌ی اخیر، حاکی از تغییر جایگاه نهادی و مدنی مرجعیت، به سمت و سوی پررنگ شدن جایگاه منزلتی آن است. مولفه‌های یک نهاد اجتماعی برای مرجعیت در دوران متاخر با چالش‌هایی مواجه شده است؛ از سوی دیگر زمینه‌ی لازم برای ایفای نقش یک نهاد مدنی فعال برای مرجعیت چندان مهیا نیست؛ بدین ترتیب، وجه غالب مرجعیت در دوران متاخر را می‌توان جایگاه آن به عنوان یک گروه منزلتی به شمار آورد.

 

واژگان کلیدی: مرجعیت شیعه، نهاد اجتماعی، گروه منزلتی، نهاد مدنی، پایگاه اجتماعی، قدرت و نفوذ اجتماعی مرجعیت، منابع ثروت مرجعیت، منزلت اجتماعی

 مشاهده فایل چکیده

‏The transition course of social status of Shi'a Marja'iat  in Iran in recent half-century

Abstract:  Shi'a Marja'iat[1] in Iran carries great potencies and capabilities in social development  and advance passage of Iran. In contemporary history of Iran, in several points, Marja'iat has performed sensitive and momentous roles. Some researchers believe that Marja'iat can bring about some basis for progressive views for the sake of social development and law-abidingness. Moreover, in some researchers' point of view, Plurality of Shi'a Marja'iat, and elective and naturalistic traits of it, are suitable traits, on which, further democratization of social and political relations of Iranian society would be established.

This study includes the investigation of the transition trend of Shi'a Marja'iat in recent half-century. The method of research is based on two axis of " documentary research" and "interview with experts". As a elementary step in this study, the concept of "Marja'iat" as a social position has been studied and analysed. Theoretical frame of this study is based on Max Weber and Emile Benoit-Smullyan work of social status. The concept of social status in three aspects of "power and social influence", "wealth", and "prestige" is operationalised in case of 30 indicators (or indexes) and inspected in four time periods of the research. The evaluations of experts and analyse of documentary data indicates that the socio-institutional and civil position of Marja'iat is attenuated in favor of reinforcement of formal and prestige position. The essentials of Marja'iat as a social institution in late duration, is exposed to some sorts of challenges; on the other hand, the suitable conditions of  performing as a traditional civil-institution role is not present; consequently, the dominant aspect of social position of Marja'iat in recent duration is the position of a "status group" in Weberian context.   

 

Keywords:Shi'a Marja'iat, social institution, status group, civil institution, power and social influence, the sources of wealth of Marja'iat, social prestige, Bourdieu's forms of capitals.


[1] . the highest position in priests and religious officials hierarchy in Shi'a religion.