موسسه شیعه‌شناسی

 معرفی اجمالی مؤسسات مرتبط با حوزه مطالعات اجتماعی تشیع

این مؤسسه به منظور جمع‌آوري اطلاعات مربوط به زندگي اجتماعي جوامع، جماعت‌ها، جمعيت‌ها و گروه‌هاي مختلف شيعي جهان و نيز کمک به ارتقاء وضعيت سياسي ـ اجتماعي آنها و نيز تقليل مشکلات و معضلات حيات اجتماعي و اقتصادي آنها تأسيس شده است. سایت رسمی این مؤسسه، آن را به عنوان «مؤسسه‌ای فرهنگي، آموزشي، پژوهشي، غير انتفاعي و مستقل» معرفی می‌کند. از اعضاء هیئت مؤسس و هیئت امنای این مؤسسه می‌توان به افرادی چون دكتر علي اكبر ولايتي، حجت‌الاسلام  دكتر محمود تقي‌زاده‌داوري و حجت‌الاسلام وحيد احمدي اشاره کرد.

آن‌طور که در سایت این مؤسسه آمده‌است: «شيعه‌شناسي به رشته‌اي اطلاق مي‌شود که به مطالعه شيعه به عنوان يک کل واقعي مي پردازد. از نحوه شکل‌گيري آن در تاريخ، از کيفيت بسط و گسترش آن در جوامع مختلف، از وضعيت فعلي آن در جغرافياي مسکون، از اصول عقيدتي، آموزه ها، آئين ها، معارف، علوم و دانش هاي اختصاصي آن بحث مي کند. مطالعات مربوط به شيعه ‌شناسي در قالب یک رشته مستقل دانشگاهي بين دو رشته الهيات و علوم اجتماعي، از سال ۱۳۸۰ بطور متمرکز در مرکز مطالعات و تحقيقات شيعه‌­شناسي آغاز شد.»

همچنین در توضیح ضرورت‌های تأسیس این مؤسسه، به خلاء مطالعات تجربی، واقعی و به روز از جوامع شیعی و لزوم ایجاد نهادی به عنوان متولی پر کردن این خلاء اشاره‌شده است[۱].

از اقدامات صورت گرفته و یا در دست انجام این مؤسسه می‌توان به مواردی چون: انجام طرح­ هاي تحقيقاتي مربوط به جوامع و گروههای شيعی جهان با اولويت به مطالعات جامعه‌­شناختي و مردم شناختي، برگزاري سخنراني­ هاي تخصصي در موضوعات مربوط به تشیع و شیعیان و ترجمه و نقد واژگان شيعي در دائره ­المعارف­ هاي بزرگ انگليسي زبان و بررسي نقادانه آن­ها، ايجاد كتابخانه تخصصي با اولويت نوشته­ هاي مستشرقين در زمينه اسلام، تشيع و شیعیان، راه ­اندازي پايگاه اطلاع ­رساني تخصصي و راه­ اندازي «دانشكده شيعه­ شناسي» اشاره کرد.

این مؤسسه، دارای سه عنوان مجله با عناوین «فصلنامه علمی پژوهشی تخصصي شيعه­ شناسي»، «فصلنامه علمی ترویجی تخصصي بانوان شيعه» و «ماهنامه خبری اخبار شيعيان» می‌باشد. همچنین انتشارات این مؤسسه با چاپ عناوین متعددی از کتابها، حرکت در جهت اتخاذ نوعی رویکرد اجتماعی به تشیع را در پیش گرفته است که فارغ از کیفیت علمی این آثار، از آن میان میتوان به مواردی چون "سازمان روحانیت شیعه در عصر رضاشاه پهلوی"، "سنت عزاداری و منقبت خوانی در تاریخ شیعه امامیه" و موارد دیگر اشاره کرد.

 

---

 [۱] در سایت رسمی آن می‌خوانیم: «در زمينه ضرورت مطالعات اين مؤسسه بايد يادآور شد که علوم و معارف اسلامي/ شيعي از قبيل حديث، رجال و درايه، تفسير، فقه، اصول ­فقه، کلام،  فلسفه،  عرفان، تاريخ، مذاهب و فرق، و کتاب‌شناسي- که در حوزه‌ هاي علميه و يا دانشکده‌ هاي الهيّات کشور مورد تحقيق و تفحّص قرار مي‌گيرد يا معرفتي نظري و انتزاعي است که ارتباطي با واقعيت ‌هاي روزمره زندگي شيعيان ندارد و يا اگر تجربي و واقعي است، مربوط به شيعيان گذشته و جوامع تاريخي مي‌باشد. اين دانش‌‌ها در هر صورت به وضعيّت موجود جوامع و گروه‌هاي شيعي دنيا کاري نداشته و ندارد. متأسفانه در شرايط فعلي، اين نقيصه را تنها مستشرقين پرکرده و جوامع اسلامي و اجتماعات شيعي موجود را بدقّت مورد تحقيق و بررسي قرار مي‌دهند، و هر سال کتب و مقالات متعدّدي در زمينه شيعيان ايران، عراق و بحرين و .... منتشر مي‌کنند. اين تأسف، هنگامي بيشتر مي‌شود که خود ما نوعاً- بعنوان محقق و عالم شيعي - بناچار به آمار و ارقام و نوشته‌ها و تحقيقات آنها استناد کرده و ارجاع مي‌دهيم. اين خلأ - يعني کمبود مطالعات آکادميک در زمينه جوامع و اجتماعات شيعي موجود و بالتبع فقدان مؤسسه و يا مرکزي که متولّي اين امر باشد - فوري ‌ترين نقيصه‌اي است که ذهن جمعي و حافظه گروهي شيعه حاضر بشدّت از آن رنج مي‌برد.»