سومین کنفرانس فرانسوی-آلمانی «تشیع معاصر»
سومین کنفرانس فرانسوی-آلمانی «تشیع معاصر» در تاریخ ۱۴ نوامبر سال جاری (۲۰۱۸) در پاریس برگزار خواهد گردید. براساس اطلاعات ارائه شده در پوستر این برنامه تأکید این کنفرانس عمدتا بر تشیع در ایران معاصر قرار دارد که خود نکته مهمی است.
ادامه...
راه به مثابه موزه
یکی از تفاوت‌های روش پیاده‌روی اربعین برای عراقیان و زائران دیگر کشورها آن است که عمدتاً راه عراقیان از محل سکونت‌شان آغاز می‌شود، اما زائرین خارجی اکثراً مسیر مشخص نجف تا کربلا را طی می‌کنند. همین مسئله موجب شده که مسیر نجف تا کربلا وجهی سازمان‌یافته‌تر و بین‌المللی‌تر به نسبت دیگر مسیرها پیدا کند. این مسئله بهانه‌ای شد تا برای شناخت اثرگذاری این سازماندهی، دو نمونه از مسیرهای پیاده‌روی اربعین را با یکدیگر مقایسه کنیم: مسیر نجف به کربلا و مسیر کاظمین به کربلا. مسیر دوم به سبب نزدیکی‌اش به پایتخت مسیری پرتردد است که قریب به اتفاق زائران آن عراقی هستند و در عین حال به نسبت مسیر نخست مردمی‌تر و غیرسازمان‌یافته‌تر به‌نظر می‌رسد.
ادامه...
مروری بر تحلیل‌های اجتماعی پیرامون پدیده پیاده‌روی اربعین
پیاده‌روی اربعین اگر چه از جمله مناسک دینی است که به لحاظ ریشه‌های تاریخی به شیعیان عراق تعلق دارد ولی اکنون بعد از گذشت سال‌ها با افزایش معنادار تعداد مشارکت‌کنندگان از ملیت‌های مختلف به حرکت جهانی شیعی تبدیل شده است. رشد سریع جمعیتی این مناسک و گستردگی آن در سطح جهان آن را به عنوان یک پدیده نوظهور مطرح نموده؛ پدیده ای که به سرعت توجه بسیاری از تحلیلگران و صاحبان اندیشه را به خود جلب نمود و پیرامون آن رویکردهای مختلف تحلیلی و تفسیری نضج گرفت.
ادامه...
جامعه‌شناسی شناخت شیعه در فضای مطالعات ایران‌‌شناسی در فرانسه
در عصر دوشنبه ۱۹ شهریور ۱۳۹۷، نشستی با موضوع مطالعات شیعه در فرانسه، در گروه مطالعاتی جامعه‌شناسی تشع برگزار گردید. در این نشست مروارید ایاز، دانش‌آموخته‌ی جامعه‌شناسی از دانشگاه سوربون، به ارائه‌ی خلاصه‌ای از رساله‌ی دکتری خود با عنوان «جامعه‌شناسی شناخت شیعه در فضای مطالعات ایران‌‌شناسی در فرانسه ـ از ۱۹۴۷ تا ۲۰۱۰» پرداخت.
ادامه...
از نگاه دیگران: گزارش جلسه نقد و بررسی کتاب «تراژدی جهان اسلام »
روز یکشنبه 22 مهرماه، جلسه نقد و بررسی کتاب «تراژدی جهان اسلام» به همت گروه مطالعاتی جامعه‌شناسی تشیع و با همکاری انجمن علمی دانشجویی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران با حضور علاقمندان و دانشجویان در تالار مطهری دانشکده علوم اجتماعی برگزار گردید. در این جلسه که حدود سه ساعت بطول انجامید، سارا شریعتی –مدیر علمی گروه جامعه شناسی تشیع و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران-، علی اشرف فتحی –طلبه حوزه علمیه قم و عضو گروه مطالعاتی جامعه شناسی تشیع-، مهسا اسدالله نژاد –دانشجوی دکتری جامعه شناسی و عضو گروه مطالعاتی جامعه شناسی تشیع- و محسن حسام مظاهری –نویسنده کتاب- به نقد و بررسی کتاب پرداختند.
ادامه...
روحانیت شیعه عراق پس از آیت‌الله سیستانی
بنیاد کُنراد آدِناوِر، که به نام نخستین صدراعظم آلمان غربی نامگذاری شده و مطالعات و پژوهش‌های سیاسی را پشتیبانی می‌کند، به حزب دموکرات مسیحی آلمان نزدیک است. این نهاد در ماه دسامبر ۲۰۱۷ پژوهشی با عنوان «روحانیت شیعه عراق پس از سیستانی؛ رشد نفوذ ایران؟» به قلم خانم لورا هِنسِلمَن منتشر کرده است.
ادامه...
انتشار «تراژدی جهان اسلام»
«تراژدی جهان اسلام» توسط نشر آرما منتشر شد. این کتاب سه جلدی که حدودا در یک هزار و هفتصد و پنجاه صفحه منتشر شده است حاصل نزدیک به یک دهه تلاش و پژوهش محسن حسام مظاهری در خصوص تحولات عزاداری در ایران است. دوره تاریخی در این اثر دوره صفویه تا زمان حاضر را دربرمی‌گیرد. مظاهری خود در خصوص هدفش از نگارش این اثر اینگونه میگوید: «هدف من در این کتاب، گردآوری و تدوین داده‌هایی تاریخی از روند پیدایش، تکوین، تطور و توسعه آیین‌های عزاداری شیعی بوده است؛ داده‌هایی که در فهم منطق پیدایش و تغییر در مناسک شیعی به کار آیند.»
ادامه...
درباره ما
گروه مطالعاتی جامعه شناسی تشیع، متشکل از جمعی از دانش آموختگان و پژوهشگران علوم اجتماعی است که حوزه‌ی پژوهشی آنها، دین و مشخصا تشیع است. این گروه بر اساس دغدغه‌ی مشترک اعضای آن مبنی بر کمرنگ بودن رویکرد جامعه‌شناختی به تشیع، در جامعه‌شناسی ایران شکل گرفت و ضرورت اتخاذ رویکرد اجتماعی برای مطالعه دین جامعه خود را فلسفه‌ی تاسیس خود قرار داد. بر این اساس، هدف این گروه، معرفی پژوهش های اجتماعی در حوزه‌های مختلف مربوط به جامعه‌شناسی تشیع است و از آثاری که در این حوزه تولید شده‌اند، برای معرفی و بحث و نقد استقبال می‌کند.
درباره جامعه‌شناسی تشیع
جامعه‌شناسی تشیع یکی از شاخه‌های جامعه‌شناسی دین است. مطالعه‌ی نمودهای بیرونی امر دینی با شروع از دین نزدیک، یعنی دین جامعه‌ی خود و در ایران، تشیع، با بهره‌گیری از ابزارهای علوم اجتماعی، هدف این شاخه از جامعه‌شناسی دین است. به جز «امامت و عدالت» که از مبادی و اصول تمایزبخش تشیع هستند، مهمترین حوزه‌های جامعه‌شناختی تشیع را به شرح زیر می‌توان برشمرد: تاریخ اجتماعی تشیع؛ انتظار و مهدویت؛ روحانیت و مرجعیت؛ تشیع، سیاست، قدرت؛ مناسک (اعیاد و عزاداری‌ها)؛ باطني‌گرايي، عرفان و تصوف؛ زیارت و مکان‌های مذهبی؛ ادبیات و هنرهای شیعی. ادامه...
کتاب‌شناسی جامعه‌شناسی تشیع
اولین گام در هر پژوهش علمی منبع‌شناسی است. در حوزه‌ی جامعه‌شناسی تشیع، شناسایی کلیه آثار تولید شده در ایران که در کتابخانه ملی ایران موجود است، موضوع کار پژوهشی گروه مطالعاتی جامعه‌شناسی تشیع قرار گرفت. با ملاک قراردادن آثار موجود در کتابخانه‌ی ملی ایران و محدود کردن حوزه‌ی جست و جو به آثار چاپ شده به زبان فارسی در حوزه‌های تعیین‌شده، صدها اثر شناسایی و مورد بحث و بررسی قرار گرفت و در هر حوزه با انتخاب کتب واجد «رویکرد اجتماعی»، نقد و بررسی آن به عنوان منبعی در جامعه‌شناسی تشیع، ذیل الگویی واحد در دستور کار قرار گرفت. ادامه ...
عصیان بر نسیان: محذوفین تاریخ اجتماعی حوزه و روحانیت
در شماره جدید فصلنامه «مردم‌نامه» (شماره شش و هفت به سردبیری دکتر داریوش رحمانیان)، مقاله‌ای دارم با عنوان «عصیان بر نسیان؛ متن و حاشیه در تاریخ‌‌نگاری اجتماعی حوزه و حوزویان». در این مقاله، این گزاره را طرح کرده‌ام که داده‌های تاریخی ما از حوزه‌های علمیه شیعی، دچار وضعیتی است که می‌توان آن را "غلبه روایت مداوم متن و فقدان روایت تاریخی حاشیه" نامید.
روایتی زنانه از عزاداری عاشورا
این یادداشت، یک روایت از تجربه شخصی من به عنوان یک زن، از حضور در تکیه‌ها و مراسم عزاداری عاشورا و تجربه متفاوتی است که محرم سال گذشته برایم رخ داد. بسیاری از آن چیزی که وصف می‌شود ممکن است برای خواننده آشنا باشد. کما اینکه کلیات دو شیوه عزاداری که در ادامه وصف می‌شود هر کدام به صورت مجزا پیش از این نیز برای من هم آشنا بود، اما آنچه برایم قابل توجه است، تمایزی است که ناگهان میان این دو و در مقایسه با یکدیگر به چشمم آمد.
تعبیر «صاحب» در سنت حوزوی: ساخت سرمایه نمادین؟
«صاحب کفایه»، «صاحب روضات [الجنات]»، «صاجب عروه». این تعبیرها در سنت حوزوی، تعبیری آشناست. حدود سه‌سالی هست که مشغول تحقیق در مورد زندگینامه‌نگاری حوزویان هستم. با این دست تعابیر در مورد علماء حوزه به دفعات برخورد کرده‌ام. این نامگذاری به حدی رایج می‌شود که گاهی در متون و بحث‌های شفاهی حوزویان، نام فرد مورد نظر به کار نمی‌رود و تعبیر ِ "صاحب ..." جایگزین نام او می‌شود.
مجتهدان شیعه و زیارت حرم امامان در ابتدای قرن بیستم
آیین زیارت مقابر اشخاص مورد احترام، چه افراد مقدس زنده و چه مرده در گستره وسیع و متنوعی از جهان اسلام و مسیحیت وجود دارد و هنوز هم در این ادیان و بسیاری دیگر از ادیان زنده است. بخشی از تکامل تدریجی این پدیده در ادیان، ناشی از احساس شکاف و جدایی میان خالق و مخلوق است. از خلال مفهوم «قدیس»، تازه گرویده‌ها، این امکان را داشتند که میان خود و خداوند قادر مطلق متعال واسطه‌هایی بجویند تا بتوانند به نیازهایی که پیش از این خدایان سنت‌های گذشته‌شان به آن پاسخ می‌دادند پاسخ دهند.
ادامه ...
طرح‌های توسعه یا طرح‌های تخریب؟
طرح توسعه حرم مطهر امام علی (ع)، طرح توسعه حرم امام حسین (ع) و سایر طرح‌های بازسازی حرم‌های مطهر در عراق و سوریه توسط ستاد بازسازی عتبات عالیات ایران صورت می‌گیرد. این پروژه‌ها هزینه‌های بسیاری دارد که توسط کمک‌های مردمی، شرکت‌های نیمه‌دولتی و دولتی تأمین می‌شود. چنانکه به مناسبت‌های مذهبی، برای ساخت صحن و شبستان حضرت فاطمه (س) و طرح توسعه حرم مطهر امام حسین (ع) تبلیغات گسترده‌ای توسط رسانه‌ها صورت می‌گیرد تا هزینه این طرح‌ها با مشارکت‌های مردمی تأمین شود.
ادامه ...
عید فطر در ایران در غیاب سیاستگذاری‌ها
گرچه در بیشتر کشورهای مسلمان‌نشین نظیر ترکیه و دوبی، ماه رمضان و عید فطر، سراسر جشن و عرصه حضور جمعی مردم در خیابان‌های شهر است، در ایران برگزاری این مناسبت مهم از الگوی متفاوتی برخوردار است. در این یادداشت برآنیم تا از خلال مروری بر آداب و مناسک برگزاری عید فطر در ایران، به سیاستگذاری‌های رسمی و دولتی در این خصوص بپردازیم. سوال این است که آیا این عید مهم اسلامی همراه با برپایی جشن‌هایی از سوی نهادهای متولی و مردم است یا تنها در قالب مناسبت و تعطیلاتی در تقویم رسمی کشور خلاصه می‌شود؟
چقدر مقدس‌تر است؟
مدیریت زمان‌ها و مکان‌های مقدس یکی از دغدغه‌های دائمی حکومت در سال‌های پس از انقلاب بوده است. این مسأله خود را در موارد گوناگون مانند گسترش مکان‌هایی مانند حرم ائمه، امامزاده‌ها و افراد مقدس یا سازماندهی مناسک مذهبی بروز داده است. تمایزگذاری در برگزاری مناسبت‌ها و توجه به آنها را می‌توان یکی از موارد مطرح شده دانست. به نظر می‌رسد در سال‌های پس از انقلاب از سوی حکومت برخی مناسبت‌ها خواسته یا ناخواسته در جایگاهی قرار گرفته‌اند که «مقدس‌تر» از دیگر مناسبت‌ها قلمداد شوند.
معرفی و نقد کتاب «مطالعات شیعه‌شناسی در ایتالیا»
«مطالعات شیعه شناسی در ایتالیا» عنوان گویایی برای مجموعه مقالات بیانکاماریا اسمارچا امورتی، اسلام‌شناس ایتالیایی پیرامون تشیع نیست. در حالیکه عنوان کتاب ذهن ما را به سوی پژوهشی صرف در موضوع این رشته علمی در کشور ایتالیا می‌کشاند محتوای آن موضوعات متنوع و جالبی را در ارتباط با سیر تحول تشیع، مسأله تشیع و قدرت و در انتها رابطه غرب و تشیع مطرح می‌کند که در نوع خود برای خوانندگان علاقه‌مند بسیار آموزنده است.
بقعه سید علی صفوی معروف به سلطانعلی سیاهپوش «پیررودبند»
در محله رودبند در شمال غربی شهر دزفول و در ارتفاعی مشرف به رودخانه، بقعه «پیر رودبند» قرار دارد که از گذشته دور زیارتگاه اهالی شهر دزفول بوده است. سید علی صفوی معروف به سلطانعلی سیاهپوش یا پیر رودبند یا «آقا رودبند» نسبش با ۲۲ واسطه به امام موسی کاظم(امام هفتم شیعیان) می‌رسد .رودبند نوه شیخ صفی الدین اردبیلی و پدربزرگ شاه اسماعیل صفوی بوده است.
پارادوکس مشروطیت ایران: جدال علما با سوسیال دموکرات‌ها بر سر موضع مشترک(قسمت دوم)
مشروطه‌ی دوم در نتیجه‌ی یک سال مبارزه‌ی مسلحانه‌ی نیروهای داخلی بار دیگر در جامعه‌ی ایران استقرار پیدا کرد. مشروطه‌ی دوم را می‌توان در واقع بازسازی‌شده‌یِ مشروطه‌ی ویران شده‌ای دانست که با واقعه‌ی به توپ بستن مجلس رو به اضمحلال رفت. نیروهای سیاسی-مذهبی در سودای احیای مشروطه‌ی اول بودند. مصوبات مجلس دوم در حد تصویب برخی قوانین عمومی-عرفی باقی ماند و هیچگونه بازاندیشی در ساختار مشروطه‌ی عرفی-شرعی که در متمم قانون اساسی تمهیدات آن فراهم آمده بود، صورت نگرفت.
نهادهای دینی و جامعه‌شناسی: از طرد تا پذیرش انتقادی
جامعه‌شناسی تشیع اصطلاح و همچنین رویکرد تازه‌ای در جامعه‌ی علمی ماست، هنوز بیش چند سالی از رواج این اصطلاح نمی‌گذرد، اما خوشبختانه به قدر کافی طولانی شده است تا امروز بتوانیم از یک تاریخچه صحبت کنیم و در تحلیل نسبت این رویکرد با نهادهای مشروع دینی، دو دوره را از یکدیگر متمایز کنیم: نخست یک دوره‌ی طرد، دوره‌ای که رویکرد جامعه‌شناختی به اسلام و تشیع از جانب نهادهای مشروع دین مورد قبول نبود و امروز که می‌توان از دوره‌ی پذیرش انتقادی آن نام برد. آیا می‌توان از دو دوره صحبت کرد یا بهتر است از دو موضع سخن گفت که همچنان به شکل موازی موجود است؟ به عبارت دیگر آیا ما از مرحله‌ی طرد رویکرد اجتماعی وجامعه‌شناختی به اسلام و تشیع گذر کرده‌ایم؟ به نظر من آری.
ادامه ...
حوزه کاربری
تماس با ما
این آدرس پست الکترونیک توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
