کتاب‌شناسی جامعه شناسی تشیع : «مرجعیت و روحانیت»

داده‌ها و دستاوردهای حوزه مطالعاتی «مرجعیت و روحانیت»

 «مرجعیت و روحانیت» دومین حوزه‌ای است که پس از «تاریخ اجتماعی تشیع»، با ۵۵ اثر تألیفی (۲۳ درصد کل عناوین بررسی‌شده) طبق بررسی‌های گروه مطالعاتی جامعه‌شناسی تشیع، مورد اقبال و توجه نویسندگان و محققان قرار داشته و با رویکرد اجتماعی به واکاوی آن پرداخته شده است. در این حوزه هیچ‌گونه اثر ترجمه‌ای دیده نمی‌شود و تنها یک زن، آن هم در بخش عناوین دارای قرابت اندک با معیارهای مرجح، جزو خالقان آثار این حوزه شناسایی شده‌اند. تنها اثری که واجد بیشتری قرابت با معیارهای مرجح گروه بود، کتاب – مقاله «مشکل اساسی در سازمان روحانیت» است که در سال ۱۳۴۱ ابتدا در کتاب «بحثی پیرامون مرجعیت و روحانیت» منتشر شد و سپس به صورت کتابچه مستقلی به بازار عرضه می‌شود و از همین رو به عنوان یکی از آثار بررسی‌شده مد نظر قرار گرفت. در این اثر، استاد شهید  مطهری به واکاوی تجربه خود از «سازمان روحانیت» پرداخته و با برشمردن برخی آسیب‌ها و آفت‌ها به ارائه ایده‌های خود برای اصلاح نظام روحانیت می‌پردازد. وی از دو مشکل «نظام مالی» و «انحصار تحصیل حوزوی به فقه و اصول» به عنوان مهم‌ترین مشکلات نظام حوزه یاد کرده و در عین حال، حملات و انتقادات گزنده‌ای نسبت به نظام روحانیت و مرجعیت مطرح کرده است.

در میان آثار بررسی شده در این مجموعه، ۱۷ اثر (۱۹ درصد کل عناوین) به عنوان آثار واجد قرابت متوسط شناخته شدند. در این میان باید به آثاری همچون «مرجعیت در عرصه اجتماع و سیاست» (۱۳۷۹ش)  و  «علما و رژیم رضاشاه» (۱۳۷۶ش) اشاره کرد که جزو مهم‌ترین عناوین این بخش به شمار می‌آیند و از قوت علمی بالایی برخوردارند. همچنین ۳۷ اثر (۲۴ درصد کل عناوین) به عنوان آثار واجد قرابت اندک نسبت به معیارهای مرجح تعریف شدند.

در این حوزه نیز تهران با ۱۳ اثر و قم با ۳ اثر به عنوان مهم‌ترین مراکز انتشار آثار شناخته شدند و از لحاظ فراوانی انتشار آثار بر مبنای دهه‌های شمسی نیز همانند حوزه تاریخ اجتماعی تشیع، شاهد جهش محسوس در روند انتشار آثار در دهه هشتاد هستیم. در این فراوانی، ۷ اثر به دوران پهلوی دوم و ۴۷ اثر به دوره جمهوری اسلامی تعلق دارد. همچنین این حوزه نیز در بخش آثار واجد قرابت زیاد و متوسط نسبت به معیارهای مرجح گروه، فاقد نویسنده زن است و تنها یک اثر در بخش آثار واجد قرابت اندک شناسایی شده است. نهادهای خالق آثار در این حوزه نیز تمایل بیشتری به نهادها و مراکز آموزش عالی حوزوی  دارند.

• < قبلی
• بعدی >