«حرفه‌های پل» و وضعیت روحانیون در ایرانِ پساانقلابی

حرفه‌ها بر دو دسته‌اند: حرفه‌های «پل» و حرفه‌های «جزیره». حرفه‌های پل، حرفه‌هایی هستند که به دلیل موقعیت و اقتضائات اجتماعی‌شان، دارای این دو ویژگی هستند: نخست این‌که دارای طیف گسترده‌ای از ارتباطات با سایر حرفه‌ها، مشاغل، اقشار اجتماعی و طبقات مختلف جامعه هستند. دوم این‌که ماهیت این ارتباط، ماهیتی یک‌سویه نیست و شکلی تعاملی دارد. در نقطه‌ی مقابل حرفه‌های پل، حرفه‌های «جزیره» قرار دارند. حرفه‌های جزیره، از یک‌سو ارتباطات اجتماعی اغلب محدود با حرفه‌ها، مشاغل، اقشار و طبقات اجتماعی متفاوت از خود دارند. از سوی دیگر، در صورت وجود حداقلی از ارتباط با برون‌حرفه‌ای‌های خود، ماهیت این ارتباط یک‌سویه و غیرتعاملی است.

ادامه ...

دوگانه طاغوت و اسلام در متن "ولایت فقیه"

با وجود آنکه متن ولایت فقیه در سال ۱۳۴۹ و از خلال سخنرانی­های امام خمینی(ره) تدوین گشته، اما در خصوص نقش این کتاب و پررنگ بودن جایگاه آن در جریان­دهی به انقلاب اسلامی ایران تردیدهایی وجود دارد. شاید بتوان گفت کتاب ولایت فقیه هرگز نقش یک مانیفست را در انقلاب اسلامی ایران ایفا نکرد و همین مسأله است که تحلیل اجتماعی این متن را با دشواری­هایی مواجه می­کند. با این وجود، دو مسأله است که توجه به متن «ولایت فقیه» را حائز اهمیت می­کند، نخست نقش شخص امام خمینی در جهت­ دهی به اعتراضات پیش از انقلاب و دوم روی کار آمدن سریع جمهوری اسلامی با رأی اکثریت و برقراری نظام ولایت فقیه. در نتیجه سؤالی که مطرح می­شود آن است که چه حلقه­ های ارتباطی میان نظریه ولایت فقیه و جریانات انقلاب اسلامی ایران وجود دارد؟

ادامه ...

تشیعِ نهضت؛ تشیعِ نظام

آنچه در اینجا در باب نسبت تشیع، قدرت و سیاست ارائه خواهد شد، پرداختن به پروبلماتیک‌های اساسی در حوزه جامعه‌شناسی سیاسی تشیع بر مبنای نتایج پروژه کتابشناسی انتقادی جامعه‌شناسی تشیع، خواهد بود. لذا بحث در حد طرح مسئله است. برای پاسخ به هر یک از مسائل طرح شده در این حوزه نیازمند مطالعات و پژوهش‌های گسترده‌ای هستیم که اکنون در ابتدای راه آن به سر می‌بریم. در این طرح مسئله در ابتدا سه دوره را از هم تفکیک می‌کنیم. 

ادامه ...

تحول گفتمان سیاسی شیعه در ایران

ابوالفضل مرشدی ـ شکل‌گیری یک نظام سیاسی مبتنی بر مذهب تشیع و با محوریت نظریه «ولایت فقیه» در ایرانِ معاصر، بسیاری از اندیشمندان اسلامی و غیر اسلامی را به مطالعه این نظام سیاسی و نظریه ولایت فقیه واداشته است. در واقع، فقه سیاسی شیعه با وارد شدن به میدان عمل در گسترده‌ترین شکل آن، یعنی تشکیل حکومت، خود را در معرض نقد و سنجش وسیعی قرار داده است. به‍ویژه، اختلاف نظر فقهای شیعه در ادوار مختلف تاریخی، از جمله فقهای دوره معاصر، بر سر حدود وظایف و اختیارات فقها و میزان دخالت آنها در سیاست و نیز تفاوت شیوه تعامل آنها با حُکام وقت، محققین را در وارسی سنت فقهی‌کلامی تشیع در حوزه سیاسی بیشتر ترغیب کرده است.

ادامه ...

«مناسبات دین و دولت در عصر صفوی» در بوته نقد

جلسه نقد کتاب «مقدمه‌ای بر مناسبات دین و دولت در عصر صفوی» با حضور نویسنده کتاب دکتر سیدهاشم آقاجری عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس و دکتر داریوش رحمانیان عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در خردادماه ۱۳۹۱ در بنیاد فرهنگی شریعتی برگزار شد. در ابتدای جلسه دکتر رحمانیان به بیان نظرات خود پیرامون کتاب پرداخت و پس از آن دکتر آقاجری توضیحاتی پیرامون بحث‌های مطرح شده ارائه نمود. آنچه در پی خواهد آمد شرح خلاصه‌ای از مباحث طرح شده توسط این دو مورخ است. دکتر داریوش رحمانیان در ابتدا به فاصله ۲۰ ساله زمانی میان انجام پژوهش و چاپ آن اشاره کردند و افزودند: درباره کتاب آقای دکتر آقاجری اولین مطلبی که می‌توان گفت این است که بعنوان رساله‌ای تفصیلی نوشته شده و ۲۰ سال منتظر مانده تا بتواند چاپ شود. بنابراین خود دکتر آقاجری می‌تواند به‍ عنوان منتقد وارد شود. خود من هیچ چیز تا به امروز ننوشته‌ام که فردا نگویم‌‌ای کاش این را نمی‌نوشتم یا آن مطلب را جور دیگری مینوشتم بهتر بود.....

ادامه ...

مشروعیت دینی دولت و اقتدار سیاسی دین

شیرین غلامی‌زاده بهبهانی ـ دین صرف نظر از منشاء آن،در حیات جمعی انسان‌ها تجلی می یابد و با آن رابطه متقابل دارد. از این رو شناخت کامل هر جامعه بدون در نظر گرفتن دین رایج در آن نا ممکن است. این مطلب در مورد جامعه ایران مصداق جدی دارد،زیرا جامعه‌ای دینی است و مهمترین حوادث سیاسی و اجتماعی آن به نحوی با دین مرتبط بوده است. کتاب «مشروعیت دینی دولت و اقتدار سیاسی دین» که رساله کارشناسی ارشد دکتر شجاعی زند می باشد در سال ۱۳۷۶ با همین دغدغه با رشته تحریر درآمده است. زیرا در آن سال‌ها آثاری که در حوزه جامعه شناسی دین یا جامعه شناسی سیاسی دین به فارسی تالیف یا ترجمه شده باشد، به غایت اندک بوده است.(صفار دستگردی، ۱۳۷۷) این کتاب، گامی در این مسیر ناپیموده برداشته است و در صدد بررسی رابطه دین و سیاست در ایران بعد از اسلام، یا به تعبیر نویسنده «ایران اسلامی» بوده است.

ادامه ...

نظام سلطانی از دیدگاه اندیشه سیاسی شیعه

ندا میلانی ـ کتاب «نظام سلطانی از دیدگاه اندیشه سیاسی شیعه» در اصل پایان‍نامه سید محسن طباطبای فر بوده که با تغییرات اندکی در سال ۱۳۸۴ از سوی نشر نی به چاپ رسیده است. هدف اصلی نویسنده، بیان ویژگی‌های گفتمان «سلطنت شیعی» است ؛ بدین منظور به آرای علمایی در دوران صفویه و قاجاریه، علامه مجلسی، میرزای قمی، ملا احمد نراقی، سیدجعفر کشفی، استناد و روش تحلیل خویش را تحلیل گفتمان معرفی کرده است. نظام خلافت در نزد شیعیان، نظامی غاصب تلقی می‌شد اما با زوال خلافت و شکل‍گیری حکومت صفوی، به لحاظ سیاسی و اجتماعی شرایطی فراهم شد که سلطنت و تشیع در کنار یکدیگر قرار گرفتند. حکومت صفوی هم ویژگی‌های سلطنت را در خود متجلی می‌کرد و هم بر سرشت شیعی خویش تاکید داشت.در چنین شرایطی است که برخی از فقهای شیعه درصدد همسازی میان این دو مفهوم برآمدند که حاصل آن را نویسنده، گفتمان « سلطنت شیعی» می‌نامد.

ادامه ...

اندیشه سیاسی در اسلام معاصر

کتاب اندیشه سیاسی در اسلام معاصر نوشته­‌ی حمید عنایت اثری است که به اندیشه­‌های سیاسی مسلمانان در قرن حاضر می­پردازد. بنابر ادعای نویسنده، اندیشه سیاسی فعال­ترین حوزه از حیات فکری مسلمانان در قرن اخیر بوده است. نویسنده در بخش یاد و سپاس صریحا بیان می­کند که" اگر دوستی­ام با مرحوم مرتضی مطهری استاد فلسفه اسلامی دانشگاه تهران نبود، اندیشه اصلی این کتاب به خاطرم خطور نمی کرد". هرچند این بیان تا حدودی نشان از انگیزه شخصی نویسنده برای نگارش کتاب در محدوده سال­های منتهی به انقلاب اسلامی ایران دارد، اما نباید علل زمینه­ای نگارش کتاب را از نظر دور داشت.

ادامه ...

«ولایت فقیه»: حوزه، خودی و دیگری

به نظر می‌رسید که حوزویان انقلابی، به عنوان یکی از طیف‌های مختلف موجود در فضای حوزه‌ی علمیه‌ی ایران در دهه‌های چهل و پنجاه، پس از پیروزی انقلاب، برای تغییر نهاد حوزه برنامه‌هایی داشتند. برنامه‌هایی که با مشخص کردن نوعی آسیب‌شناسی ساختاری یا کارکردی، مطلوبیت‌ها و نامطلوبیت‌ها، «خودی» و «دیگری»، ارزش‌گذاری وضعیت فعلی، وضعیت ایده‌آل و مواردی مانند آن، برنامه‌ی عملی را به صورت تدریجی برای حرکت به سمت حوزه‌، از آن‌گونه که می‌بایست بود، دنبال کرد. ویژگی‌های این تصویر توصیفی از حوزه‌ی فعلی و حوزه‌ی مطلوب، این نقشه‌ی راه، این برنامه‌ی عمل چه بود؟یکی از راه‌ها برای یافتن پاسخ این پرسش، بازگشت به متون اصلی سیستمی است که مبنای تئوریک نظام جمهوری اسلامی را پس از پیروزی شکل داد.

 

ادامه ...

قدسی تقدس‌زدایی شده: سرانجام عمومی‌سازی امر قدسی در غیاب دفاع از جامعه

پایان دوران عسرت رضاشاهی در شهریور ۱۳۲۰ و ورود آیت‌الله بروجردی به قم در ۱۳۲۳را می‌توان آغازی برای بازیابی اقتدار روحانیت شیعه در جامعه ایران در سده حاضر دانست. واگذاری زعامت حوزه به آیت‌الله بروجردی توسط علمای ثلاث (آیت‌الله صدر، آیت‌الله حجت و آیت‌االله خوانساری) و درگذشت آیت‌الله سیدابوالحسن اصفهانی و آیت‌الله سیدحسین طباطبایی قمی در ۱۳۲۵، بر اقتدار آیت‌الله بروجردی افزود. 

ادامه ...

کتاب سیر حوزه‌های علمی شیعه


«سیر حوزه‌های علمی شیعه» کتابی است در حوزه‌ی مرجعیت‌پژوهی که در قالب پرسش و پاسخ از یکی از مراجع تقلید متاخر به بیان ویژگی‌های سازمان درونی مرجعیت پرداخته است. این کتاب در قالب تعدادی پرسش و پاسخ با آیت‌الله صافی گلپایگانی (از مراجع تقلید کنونی) و در محورهایی چون حوزه‌های علمی شیعه، عالمان بزرگ حوزه‌ها و آثار آنها، كیفیت كار حوزه‌ها، امور مالی حوزه‌ها، وضعیت كمّی حوزه‌ها و رسالت حوزه‌های شیعه تنظیم شده است. در هر یک از این محورها توضیحاتی از سوی مصاحبه‌شونده در خصوص وضعیت حوزه های علمیه ارائه شده که از آن جهت که نگرش از درون به مرجعیت و حوزه‌های علمیه می‌باشد، واجد اهمیت است.

ادامه ...

مطالب دیگر از نویسنده

تماس با ما

این آدرس پست الکترونیک توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید

www.socio-shia.com