بررسی نسبت عناصر هنری رایج در فرهنگ مادی دوران قاجار با آموزه های شیعی

•  نگارنده: سکینه خاتون محمودی
• استاد راهنما: سید ابوتراب احمدپناه - محمد خزایی
• استاد مشاور: سارا شریعتی
• رشته: هنر اسلامی
• دکتری تخصصی
• سال: ۱۳۹۸
• دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده هنر

چکیده

دوره قاجار (۱۲۱۰- ۱۳۴۴ ه.ق/ ۱۷۹۶- ۱۹۲۵ م)، به جهت تحوّلات سیاسی و اجتماعی، از دوران‌های مهم تاریخی کشور ما است. از جمله نکاتی که در بررسی این دوره جلب توجه می‌کند، تأثیر آموزه‌های اسلامی و به ویژه شیعی در ساخت و کاربرد اشیاء مادی زندگی است؛ به‌گونه‌ای که نشانه‌های این تأثیر را در سطوح مختلف زندگی طبقات اجتماعی گوناگون جامعه، اعم از خواص و عوام می‌توان مشاهده‌کرد. در این تحقیق که به شیوه توصیفی- تحلیلی و با هدف شناخت هر چه بیشتر و بهتر تأثیر باورها و اعتقادات اسلامی و شیعی، بر فرهنگ مادی دوره قاجار انجام پذیرفته، تلاش گردید تا با مطالعه اشیاء رایج در فرهنگ مادی این دوره، به چگونگی کاربرد مضامین اعتقادی، به خصوص مذهب تشیع، بر روی این آثار پرداخته‌شده، بدین پرسش‌های اساسی پاسخ داده‌شود که؛ مهم‌ترین عناصر هنری رایج در فرهنگ مادی شیعی دوره قاجار، چه مواردی را شامل می‌شود؟ و در این بین، کدام یک از عوامل فرهنگی و اجتماعی بر فرهنگ مادی دوره قاجار تأثیرگذارتر بوده‌است؟ اطلاعات مورد نیاز این پژوهش به روش میدانی، کتابخانه-ای، اسنادی جمع‌آوری شده، سپس نمونه‌های انتخابی با در نظر گرفتن چهار مؤلفه اصلی: بُعد فرهنگی، پیوست‌های روایی، ویژگی‌های نمادین، و کُدهای فرهنگی، مورد بررسی قرار گرفت. نتیجه این بررسی ضمن آن‌که حکایت از نقش و تأثیر کانونی اعتقادات اسلامی و مذهبی در تعیین بسیاری از عملکردهای اجتماعی دارد. بیانگر تأثیر عمیق باورهای عامیانه در شیوه کاربرد و طراحی آثار مادی این دوره است. در بررسی دیگر عوامل فرهنگی و اجتماعی تأثیرگذار بر فرهنگ مادی دوره قاجار، از مواردی همچون: کانون-های فرهنگی مذهبی، اعتقادات اهل فتوت و اقبال‌عامه مردم می‌توان یاد کرد. بررسی فرهنگ مادی شیعی در دوران قاجار، نشان از علاقه پیروان این مذهب به کاربرد اشیائی دارد که بازتاب باورها و فرهنگ مذهبی آن‌هاست. مرکزیت اعتقادات دینی و مذهبی در تعیین هنجارها، آموزه‌ها، و شعائر و آداب، باعث گسترش سیمای فرهنگی خاصی گردیده‌است که امروزه با عنوان فرهنگ شیعی شناخته‌می‌شود.

مشاهده فایل چکیده

• < قبلی
• بعدی >