کتاب روحانیت در شیعه

 عنوان کتابی با رویکرد انتقادی در خصوص مرجعیت و مناسبات درونی آن که در دهه‌ی چهل توسط یک چهره‌ی حوزوی نگارش یافته است. 

این کتاب توسط یک روحانی با رویکردی انتقادی نگاشته شده و هدف از آن نمایان ساختن ضعف‌ها و نابسامانی‌های روحانیت در زمینه‌های مختلف افتاء، برخورد با مردم، تحصیل و آموزش، روابط داخلی و اخلاقیات معرفی شده است. بخش‌هایی از این کتاب درباره‌ی مرجعیت می‌باشد: مخاصمه و نزاع در مرجعیت؛ زیاده‌خواهی مرجعیت؛ مرجعیت در اسلام (تعریف مرجعیت و وظیفه‌ی آن)؛ وظایف مراجع؛ سرگردانی و تحریف اجتهاد؛ مرجعیت و رساله؛ تحویل مرجعیت به مساله‌گویی؛ تاریخ رساله‌ها؛ تقلید مراجع از یکدیگر در رساله‌نویسی؛ استبداد به رای یا عامل تفرقه؛ اجتهاد زنده.

این کتاب، بنا به گفته‌ی نویسنده‌ی آن، قبل از سال ۱۳۴۲ گردآوری شده و حتی در سال ۱۳۴۳ نیز منتشر می‌گردد؛ اما آن چنان که نویسنده در مدخل کتاب گفته، «داستان آن‌روزها [قیام خرداد ۱۳۴۲] و جنبشی که به خصوص در طبقات روحانیت مشاهده گشت، نوید یک بیداری بزرگ می‌داد، دیگر نویسنده نشر کتاب را ضرورت ندید، ولی دیری نپایید که با کمال تاسف دیده شد آن جنبش و به هم پیوستگی کوتاه، رکود و فرسودگی مرگ‌سایی را به دنبال داشت. روحانیت را خواب گرفت؛ خوابی گران ؛ گران‌تر از مرگ، چنان بی‌خودانه در پلاس اوهام غنودند که گویی خاک مرده بر روی‌شان پاشیده‌اند».

نثر این کتاب، چنانکه از چند خط نقل قول فوق برمی‌آید، نثری تند و تیز و در بخش‌های زیادی، عامیانه و خطابی است. در واقع این کتاب از آنچه مرحوم مطهری چند سال پیش در مقاله‌ی «مشکل اساسی در سازمان روحانیت» در مجموعه‌ی «بحثی درباره‌ی مرجعیت و روحانیت» گفته، چیزی فراتر ارائه نکرده جز برخی مصادیق و نمونه‌های عینی از مشکلات و نابسامانی‌های روحانیت و مرجعیت. به عنوان مثال، انگاره‌هایی نظیر لزوم اصلاح سازمان روحانیت و عوام‌زدگی مراجع تقلید، در این کتاب به نظر می‌رسد به عاریت‌گرفته شد از کار مرحوم مطهری باشد. با این حال، نویسنده‌ی این کتاب کوشش کرده با ورود به جزئیات، کژی‌ها و کاستی‌های روحانیت و مرجعیت را به شکل جزئی‌تر و تفصیلی‌تری بازنمایی کند.

لحن و ادبیات این کتاب و شیوه‌ی سازمان‌یابی آن، شان یک پژوهش علمی یا نظری را ندارد، با این حال به لحاظ بازنمایی تصویری درونی از مناسبات مرجعیت در دوره‌ی نگارش کتاب قابل تامل است.

امیرصادقی تهرانی، نصیرالدین(۱۳۴۹)، روحانیت در شیعه، اصفهان: انتشارات نقش جهان، چاپ اول.

• < قبلی
• بعدی >