اربعین؛ منظری اجتماعی: دانسته ها و نادانسته ها

تا حدود سال ۲۰۰۶ میلادی/۱۳۸۵ ه.ش کمتر کسی در ایران نام «پیاده‌روی اربعین» را شنیده‌بود. امروز، تنها کمتر از یک دهه ی بعد، نه تنها احتمالاً کمتر ایرانی را می‌توان یافت که از این مناسک کاملاً بی‌اطلاع باشد. نرخ رشد شرکت ایرانیان در پدیده‌ای که قرن‌ها، مناسکی عربی‌عراقی تلقی می‌شد، به حدی سریع است که ما را قانع می‌سازد که با ظهور یک «ابر نو اختر» مذهبی، اجتماعی و فرهنگی در سپهر اجتماعی تشیع روبرو هستیم؛ ابرنواختری که نه منحصر به مرزهای سرزمینی ایران نیست، فقط ویژگی‌هایی دینی ندارد و پیامدهایی فراتر از میدان دین خواهد داشت. 

ادامه ...

«جریان‌های فکری در حوزه معاصر قم» : در غفلت از نام‌ها و نشانی‌ها

 «جریان یا جریان‌های فکری در حوزه معاصر کدام‌اند؟ ویژگی‌های آنها کدامند؟ چه کسانی آنها را نمایندگی می‌کنند؟ مبانی فکری این جریانها چه تفاوتهایی با یکدیگر دارند؟ جریانهای فکری در حوزه معاصر در چه سطوحی فعالیت می‌کنند و آثار مترتب بر این فعالیتها کدام است؟ نقاط هم پوشانی و تفاوت جریانهای مختلف فکری کدام است؟» (طباطبایی‌فر، ۱۳۹۴ : ۲۲).  سید محسن طباطبایی‌فر تلاش کرده  دریک مقدمه و  ۴ بخش مجزا، به پرسش‌های فوق پاسخ دهد.

ادامه ...

تعامل روحانیت و بازار

روحانیّت و بازار در گذر تاریخ، سوابق طولانی در همبستگی و پیوند با یکدیگر داشته‌اند. از عوامل این همبستگی، نیاز متقابل اقتصادی، سیاسی و اجتماعی آنان بود. بدین معنا که بازار، با سازوکارهای فقهی و شرعی، مبانی مالی روحانیّت مستقل را فراهم می‌ساخت و از نظر سیاسی نیز مبانی مردمی قدرت روحانیّت در برابر حکومت و عمّال دولتی بود. در برابر این وظایف و خدمات، روحانیّت نیز علاوه بر اعتباربخشی به بازاری‌ها در جامعه، در مواقع ضروری حامی بازاری‌ها در برابر تعدّیات عمّال دولتی بود. این پیوند و اتّحاد تاریخی، کارکردهای متعدّدی را در تاریخ معاصر ایران تأمین می‌کرده‌است؛ «تأثیرگذاری بر قدرت» و «تداوم گفتمان اعتراضی شیعه» از جمله مهم این کارکردها می‌باشند....

ادامه ...

تشیع؛ از منظری متفاوت

  به تازگی دو کتابِ «مقدمه­ای بر مواجهه با علوم اجتماعی در متن سنت­های شیعی» نوشته‌ی آرمان ذاکری و «طلبه زیستن: پژوهشی مقدماتی در سنخ‌شناسی جامعه­شناختی زیست طلبگی» نوشته‌ی مهدی سلیمانیه با مقدمه­هایی تفصیلی از دکتر سارا شریعتی، روانه­ی بازار نشر شده­اند. این دو کتاب، نخستین آثار از مجموعه­ی جدید «جامعه­شناسی تشیع» هستند که از سوی نشر نگاه معاصر به چاپ رسیده­اند. مجموعه­ی کتاب­های «جامعه­شناسی تشیع»، آثاری هستند که در قالب پروژه­ی مطالعاتی گروهی تحقیقاتی با همین عنوان زیر نظر دکتر سارا شریعتی به انجام رسیده­اند. سارا شریعتی در مقدمه‌ی تحقیقی سی و پنج صفحه‌ای خود بر این اثر به معرفی پروژه‌ی مطالعاتی «جامعه‌شناسی تشیع» پرداخته‌ و عنوان «در معنا و محدودیت‌های جامعه‌شناسی تشیع» را برای آن برگزیده‌است.

ادامه ...

انتشار دو کتاب درباره جامعه‌شناسی تشیع

دو کتاب جدید در حوزه‌ی مطالعاتی جامعه‌شناسی تشیع امسال در نمایشگاه کتاب عرضه خواهند شد. «مواجهه با علوم اجتماعی در متن سنت‌های شیعی» نوشته‌ی آرمان ذاکری و «طلبه‌زیستن؛ سنخ‌شناسی جامعه‌شناختی زیست طلبگی» نوشته‌ی مهدی سلیمانیه نام این دو اثری است که از سوی انتشارات نگاه معاصر ارائه می‌شود. اكبر قنبری مدیر نشر «نگاه معاصر» در گفت‌وگو با خبرگزاری كتاب ایران(ایبنا)، اعلام كرد: نشر «نگاه معاصر» به تازگی در حوزه «جامعه‌شناسی تشیع» که یکی از گرایش‌های کاری این انتشارات است، دو کتاب  منتشر و برای عرضه در نمایشگاه کتاب تهران آماده کرده است.

ادامه ...

"شرحِ ما قال"؛ نگاهی به کتاب «فرهنگ اصطلاحات طلاب»


زبان، همان جهان اجتماعی است. این عقیده‌ی برخی از جامعه‌شناسان و اندیشمندان اجتماعی است. حتی اگر نخواهیم اهمیت زبان را از منظر این اندیشمندان تا چنین حدی تصور کنیم، اما از این واقعیت نمی‌توان غافل بود که زبان را نمی‌توان به یک وسیله‌ی ساده‌ی ارتباطی تقلیل داد. زبان، پدیده‌ای چگال، دارای ریشه‌های عمیق فرهنگی، هویت و خود ویژگی‌ای مافوق اراده‌ی کاربر آن است.

ادامه ...

بررسی سیاست‌های تقویم‌نگاری جمهوری اسلامی ایران (مطالعه موردی: تقویم سال 1390)

پژوهش حاضر به بررسی سیاست گذاریهای جمهوری اسلامی ایران در مورد زمان از خلال توجه به "تقویم" پرداخته است. مرزهای قانونی هر کشور به ویژه در عصر مدرن گستره مشروعیت و اعمال قدرت هر نظام سیاسی را مشخص مینماید و در نتیجه سیاستهای مکانی در قالب آنها نمود می یابد. بـا وجود آنکه اعمال قدرت و سیاست گذاری در حوزه زمان بروز و ظهور کمتری دارد، اما تمامی حکومتها برای تعریف "هویت خود و مشروعیت یافتن از این طریق نیازمند آن هستند که در طول زمان هم تداوم داشته باشند و سرچشمه های خود را در زمان گذشته یک جامعه اثبات نمایند. درضمن در صورتی که توجهی به وضعیت موجود جامعه یعنی زمان حال نکنند و همچنین دیدگاه و برنامه ای مشخص برای آینده نداشته باشند با مشکلات جدی از سوی جامعه مواجه خواهند شد. 

ادامه ...

تأثیر حضور اجتماعی زنان بر فقه زنان

فقه زنان از جمله پدیده‌هاي متأخر است که همزمان با طلوع مدرنیته در این سرزمین متولد شد اما همراه با انقلاب اسلامی ایران راه جدیدي را پیمودن کرد. حضور اجتماعی زنان در عصر حاضر با ایجاد یک سري از تغییرات اجتماعی، باعث نگاهی بازاندیشانه به احکام فقهی موجود در شریعت اسلام شده است. فقه زنان از جمله اهداف این نگاه بازاندیشانه است. این رساله قصد دارد که تأثیر حضور اجتماعی زنان را بر فقه زنان مورد مطالعه قرار بدهد. پژوهش حاضر از نوع کیفی و با رویکرد پدیدارشناسی استعلائی هوسِرل به بررسی موضوع میپردازد. مطابق این رویکرد پژوهشگر میخواهد ببیند که خود فقهاء در اینباره چه می‌اندیشند و چه میگویند. 

ادامه ...

کالایی شدن زیارت در تجربه زائران (مورد مطالعه: زیارت امام رضا (ع))

زیارت به معنای دیدار شخص، مکان یا اشیای تقدس یافته است و این تقدس، خارق العادگی، احترام و شرافت خاصی را برای زیارت شونده ایجاد کرده و شوق دیدار را در زائر برمی انگیزد. زیارت غالبا به عنوان یک عمل مذهبی عبادی و در چارچوب نظام عقیدتی و مناسکی معین تعریف می شود. در اسلام و بطور خاص مذهب شیعه، زیارت از اهمیت والائی برخوردار بوده و از آن استقبال می شود. تغییرات شتابان جامعه مدرن و تسلط انگیزه های سودمدارانه، اصالت مذهبی و تقدس زیارت و زیارتگاه را در معرض مخاطره قرار داده است. هدف نوشتار حاضر شناسایی ابعاد عینی و ذهنی کالایی شدن و برهم کنشی آن در تجربه زائران است که در تجربه زیارت امام رضا (ع) مورد وارسی و واکاوی قرار گرفته است.

ادامه ...

بررسی تلقی و تجربه زنان حوزوی از تحولات فکری و اجتماعی مدرن زنان در دوران معاصر (پس از انقلاب)

در این تحقیق، حوزۀ علمیۀ خواهران چیذر به عنوان نمونۀ مورد بررسی انتخاب شده است. انتخاب یک نمونۀ خاص با انگیزۀ تمرکز بیشتر بر موضوع تحقیق و بررسی همهجانبه و کاملتر آن انجام شد. طبعاً انتظار میرفت حوزۀ علمیۀ خواهران قم به عنوان نمونۀ اصلی انتخاب شود، اما به دلایلی حوزۀ علمیۀ خواهران چیذر ترجیح داده شد. دلیل اصلی دشواری و تنگناهای نگارنده برای دسترسی به حوزۀ علمیۀ خواهران قم بود که پژوهش گسترده و جامع را با توجه به اهداف تحقیق منتفی یا دشوار میساخت.

ادامه ...

افراطی‌گری شیعی (مطالعه موردی: هیئت دیوانگان حسین (ع) کاشان)

ین تحقیق در پی شناخت و بررسی افراط‌گرایی شیعی در یک هیئت مذهبی مشخص، به نام هیئت دیوانگان حسین (ع) کاشان، دو پرسش اصلی، یعنی «چیستی» افراط‌گرایی شیعی در هیئت دیوانگان و چرایی شکل‌گیری آن را مدنظر قرار داده است. در راستای پاسخگویی به این دو سوال، پیش از ورود به میدان تحقیق، با تعریف دقیق مفاهیم کلیدی پژوهش و مروری بر پیشینه عملی و نظری موجود در این حوزه، مفاهیم لازمه استخراج و با توجه به الزامات پژوهشی از تکنیک‌هایی همچون مشاهده مشارکتی، سنجش غیرمخل میدان و مصاحبه اپیزودیک برای جمع‌آوری داده‌ها استفاده شده است.

ادامه ...

مطالب دیگر از نویسنده

تماس با ما

این آدرس پست الکترونیک توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید

www.socio-shia.com